“စိတ္ေကာင္းရွိဖို႔က ပထမ” ဆိုတဲ့ နံပါတ္ (၁)က ဤေက်ာင္းတိုက္မွာ ေနလိုရင္ “အႀကီးက အငယ္ကို ႏွိမ္, အငယ္က အႀကီးကို မရိုေသဆိုတဲ့ စိတ္မ်ိဳး, ကိုယ့္ထက္သာသူကို မနာလိုတဲ့ ဣႆ ာစိတ္, ဉာဏ္ဝီရိယေကာင္းတဲ့သူကို တိုးတက္မွာစိုးတဲ့ မစၦရိယစိတ္, အလြန္ထင္ရွားသိသာတဲ့ တဏွာရာဂစိတ္, ဂုဏ္နဲ႔လာဘ္ကို အလြန္လိုလားတဲ့ ေလာဘစိတ္, ျပင္းထန္တဲ့ ေဒါသစိတ္, မာန္မာနစိတ္ စတဲ့စိတ္မ်ိဳးေတြ မျဖစ္ေစဘဲ ဆရာပီပီ တပည့္ပီပီ ရိုေသေလးစားတဲ့ ေမတၱာစိတ္, မက်န္းမာသူကို သနားတဲ့ ကရုဏာစိတ္, သူတပါး ပညာတတ္သည္ လာဘ္ေပါသည္ကို ဝမ္းေျမာက္တဲ့ မုဒိတာစိတ္, ဘုရားေဝယာဝစၥကို စိတ္ပါလက္ပါ ျပဳလုပ္လိုတဲ့စိတ္, သဒၶါတရားေကာင္းတဲ့စိတ္, ေပ်ာ့ေပ်ာင္းႏူးည့ံတဲ့စိတ္, အပါယ္ေလးပါး ေၾကာက္တဲ့စိတ္, မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္လိုလားတဲ့စိတ္ စတဲ့စိတ္မ်ိဳးေတြ ရွိရမယ္” လို႔ဆိုလိုပါတယ္။
ဝိနည္းေလးစားဖို႔က ဒုတိယ
ရဟန္းသာမေဏမွန္ရင္ ဘုရားရွင္၏ဝိနည္းသိကၡာပုဒ္ေတာ္ကို လိုက္နာႏိုင္မွသာ အပါယ္ေလးပါးမွ လြတ္မွာပါ၊ ဝိနည္းမေလးစားရင္ ကႆ ပဘုရားရွင္ရဲ့ေနာက္ပိုင္း သာသနာေတာ္သမိုင္းလို ျဖစ္ၾကရမွာပါ၊ သာသနာေတာ္ရဲ့ တာရွည္တည္တံ့ဖို႔ျဖစ္တဲ့ အသက္ဟာလည္း ဝိနည္းသာျဖစ္ပါတယ္၊ ဝိနည္းမက်င့္ရင္သာသနာေတာ္ မတည္ပါဘူး၊ ဒါေၾကာင့္ ေရွးမေထရ္ႀကီးမ်ားက “အနာဂေတ သာသနံ လဇၨီ ရကၡိႆ တိ” လို႔ သံုးႀကိမ္ဆက္၍ မိန္႔ႁမႊက္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္၊ ဆိုလိုရင္းက “အနာဂတ္ကာလ၌ သာသနာေတာ္ကို လဇၨီပုဂၢိဳလ္ ေစာင့္ေရွာက္ရစ္လိမ့္မယ္” လို႔ ဆိုပါတယ္၊
ဝိနည္းေတာ္အတိုင္းေန၍ အာပတ္မသင့္ေအာင္ ေစာင့္စည္းျခင္း, အာပတ္သင့္မိရင္ “မိမိမွာ မည္သည့္အာပတ္ သင့္မိပါၿပီ, ေနာင္ခါ မသင့္ေအာင္ေစာင့္စည္းပါမည္” လို႔ ေလွ်ာက္ေသာအားျဖင့္ ေဒသနာၾကားျခင္း, သံဃိကပစၥည္းေဝမႈ တရားဆံုးျဖတ္မႈ စသည္၌ အဂတိမလိုက္ျခင္း ဤဂုဏ္အဂၤါရွိသူကို “လဇၨီပုဂၢိဳလ္”
လို႔ ေခၚပါတယ္၊ “အနာဂတ္ကာလ၌ အဲဒီလဇၨီပုဂၢိဳလ္ဟာ သာသနာေတာ္ကို မကြယ္ေအာင္ ေစာင့္ရစ္လိမ့္မယ္” လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ေတာ္မူခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ စိတ္ေကာင္း ရွိေန႐ံုတြင္ မၿပီးဘဲ ဝိနည္းေလးစားမႈပါ အေရးႀကီးေသာေၾကာင့္ “ဝိနည္းေလးစားဖို႔က ဒုတိယ” ေရးထားပါတယ္။
က်န္းမာဖို႔က တတိယ
စိတ္ေကာင္းလည္းရွိ ဝိနည္းကိုလည္း ေလးစားတဲ့ ကိုယ္ေတာ္ကေလးဟာ မက်န္းမမာ ျဖစ္ေနရင္ ေရွ႕ဆက္ၿပီး ဘာမွ် အလုပ္တြင္ေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ပါဘူး၊ စာတတ္ျပန္ရင္ အဲဒီစာကို အသံုးမခ်ႏိုင္ပါဘူး၊ ဒါ့ေၾကာင့္ က်န္းမာဖို႔လည္း အေရးႀကီးလို႔ “က်န္းမာဖို႔က တတိယ” လို႔ေရးထားပါတယ္၊ တပည့္ေတာ္ရဲ့ ေက်ာင္းတိုက္မွာ မက်န္းမာတဲ့အခါ သီးျခားေနဖို႔ ေဆးေက်ာင္းလည္း ရွိပါတယ္၊ မက်န္းမာရင္ အဲဒီေက်ာင္းသို႔ သြားေနရပါတယ္၊ ေဆးလည္းေတာ္ေတာ္စံုေအာင္ ထားၿပီး လုပ္ေကၽြးမယ့္ ကိုယ္ေတာ္မ်ားလည္း ရွိေစပါတယ္၊ ထိုကိုယ္ေတာ္မ်ားက အေတာ္အတန္ အဖ်ားေရာဂါ႐ိုး႐ိုးဆိုရင္ ေပ်ာက္ေအာင္ ကုႏိုင္ပါတယ္၊ သူတို႔ ႏိုင္ပံုမရရင္ ဆရာကိုေခၚေစပါတယ္၊ ဆရာေခၚ႐ံုျဖင့္ ေပ်ာက္ပံုမရရင္ေတာ့ ေဆး႐ံုသို႔ ပို႔ေစပါတယ္။
သန္႔ရွင္းဖို႔က စတုတၳ
မက်န္းမာျခင္းရဲ့ အေၾကာင္းတို႔တြင္ မသန္႔ရွင္းမႈလည္း အေၾကာင္းတစ္ခုပါပဲ၊ အမ်ားအားျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို ေရခ်ိဳးခ်ိန္ ခ်ိဳးၿပီး သန္႔ရွင္းေအာင္ ျပဳျပင္ရပါတယ္၊ အဝတ္ကိုလဲ ေခၽြးေစာ္မနံေစဘဲ သန္႔ရွင္းေစရပါတယ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ေနရာကိုလဲ ေရဖ်န္းၿပီး တံျမက္လွည္းျခင္း စသည္ျဖင့္ သန္႔ရွင္းေစရပါတယ္၊ အဲဒီလို သန္႔ရွင္းၿပီးတဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္ ေပါ့ပါးလာတယ္၊ စိတ္လဲ ၾကည္လင္ပါတယ္၊ စိတ္ၾကည္လင္ေတာ့ သမာဓိရၿပီး စာၾကည့္လို႔ စာသင္လို႔ ဉာဏ္လဲတိုးလာပါတယ္၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ သန္႔ရွင္းျခင္းရဲ့ အက်ိဳးကို မသိလို႔ သန္႔ရွင္းေအာင္ မႀကိဳးစားၾကပါဘူး၊ ေနထိုင္မေကာင္း၍ ေရမခ်ိဳးႏိုင္ရင္ ေရခ်ိဳးခန္းဝင္ၿပီး ပြတ္တိုက္ေပးရပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာဖို႔အျပင္ “သန္႔ရွင္းဖို႔က စတုတၳ” လို႔ ဆိုထားပါတယ္။
အဝတ္အစားတတ္ဖို႔က ပဥၥမ
သကၤန္းကို “ရဟႏၱာမ်ားရဲ့ တံခြန္ေအာင္လံ” လို႔ေခၚပါတယ္၊ ေသခိယသိကၡာပုဒ္ေတာ္မွာ မတိုမရွည္ ညီညီဝတ္ဖို႔နဲ႔ ဆြမ္းစားပံုစည္းကမ္းမ်ားကို ျပထားပါတယ္၊ အဲဒီ သိကၡာပုဒ္ေတာ္မ်ားနဲ႔အညီ သကၤန္းကို အေရာင္ရင့္ရင့္ဆိုးၿပီး ဝတ္တတ္ဖို႔နဲ႔ ဆြမ္းကို စားတတ္ဖို႔လဲ တာဝန္ခံမ်ားက သင္ၾကားေပးၾကရပါတယ္၊ ဖုႆ ေထရဂါထာပါဠိေတာ္မွာ “ပိလကၡရဇနံ ရတၱံ, ဂရဟႏၱာ သကံ ဓဇံ = ေညာင္ေခါက္ျဖင့္ဆိုးအပ္ေသာ အေရာင္ရင့္ရင့္သကၤန္းကို ေနာင္အနာဂတ္ကာလ၌ ကဲ့ရဲ့ၾကလိမ့္မည္” လို႔ ဆိုပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ေရွးေခတ္က ပိႏၷဲဆိုးရင္လဲ ေညာင္ေခါက္ဆိုးလိုျဖစ္ေအာင္ အေရာင္ရင့္ရင့္ဆိုး၍ ဝတ္ခဲ့ၾကပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ တပည့္ေတာ္မ်ားရဲ့ ဥပဇၥ်ာယ္ျဖစ္ေတာ္မူၾကေသာ မဟာဂႏၶာ႐ံုကမၼ႒ာန္း ဆရာေတာ္ႀကီးဘုရားမ်ားလက္ထက္၌ ကမၼ႒ာန္း ဆရာအားလံုးပင္ အေရာင္ရင့္ရင့္ ဝတ္ေတာ္မူၾကပါတယ္၊ အဝါႏုႏုကိုေတာ့ “ရထိကာယ ဂမိႆ ႏၱိ, ဒႏၱဝဏၰိကပါ႐ုတာ = ဆင္စြယ္ေရာင္ဆိုးထားေသာ အဝတ္သကၤန္းကို ျခံဳရမ္းၾကကုန္လ်က္ လူအမ်ားသြားလာရာ ရထား-ေမာ္ေတာ္ကားလမ္းတို႔၌ လွည့္လည္ၾကလိမ့္မည္” လို႔ထိုဖုႆ ေထရဂါထာ၌ အျပစ္ျပေတာ္မူပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အဝါရင့္ရင့္အေရာင္ကို မပယ္လို ေသာ္လည္း မေထရ္ျမတ္က “ပိလကၡရတၱ = ေညာင္ေခါက္ဆိုးအေရာင္မ်ိဳးကို” ႏွစ္သက္ေတာ္မူပါတယ္၊ အညိဳေရာင္ကေတာ့ ဝိနည္းေတာ္မွာကို “မဟာရဂၤ = မ်ားစြာေသာဆိုးရည္ျဖင့္ ဆိုးအပ္ေသာ အေရာင္သည္ မအပ္” လို႔ပယ္ထား႐ံုမက ဖုႆ ေထရဂါထာမွာလဲ “နီလစီဝရပါ႐ုတာ စရိႆ ႏၱ်ရိယာ ဝိယ = သကၤန္းညိဳႀကီးမ်ားကို ဝတ္႐ံုသံုးစြဲကာ အရိယာမ်ားလို႔ ထင္ရေလာက္ေအာင္ ဟန္ေဆာင္၍ လွည့္လည္ရစ္ၾကလိမ့္” လို႔ မိန္႔ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
အေနအထိုင္တတ္ဖို႔က ဆ႒မ
အသင္အျပမရွိရင္ ဆရာသမားနဲ႔ ကိုယ့္ထက္ႀကီးသူရဲ့အနားမွာ ေလးေလးစားစား ေနနည္းထိုင္နည္းမ်ားကို မရၾကပါဘူး၊ ဒါေၾကာင့္ ဆရာသမားရဲ့ေရွ႕, ႀကီးသူမ်ားရဲ့ေရွ႕၌ ႐ိုေသစြာေနထိုင္ရပံု, အခ်င္းခ်င္းလဲ ကိုး႐ိုးကားရားမေနၾကဘဲ သိကၡာရွိရွိ ေနထိုင္ရပံု, ဒကာ ဒကာမတို႔ အနီးမွာလဲ မိမိက ေအာက္က မေနမိေစဘဲ ႐ိုေသစရာေကာင္းေအာင္ ေနထိုင္ရပံု မၾကာမၾကာ သတိေပးပါတယ္၊ တခ်ိဳ႕ကိုယ္ေတာ္မ်ားက တံတိုင္းေပၚထိုင္တတ္ပါတယ္၊ လူကာလသားမ်ားလို အၾကည့္ရဆိုးပါတယ္။
အေျပာအဆိုတတ္ဖို႔က သတၱမ
လူအခ်င္းခ်င္းေျပာသလို ရဟန္းသာမေဏ အခ်င္းခ်င္း မင္းနဲ႔ ငါနဲ႔ ကြာနဲ႔ ေျပာသံေတြဟာ ယခုအခါ နားမခ်မ္းသာေအာင္ ျပည့္လွ်ံေနပါတယ္၊ ရဟန္းသာမေဏဆိုတာ ႀကီးသူကေခၚရင္ “ဘုရား, အရွင္ဘုရား” လို႔ထူးၿပီး “တပည့္ေတာ္က, အရွင္ဘုရားက, ကိုရင္က, ဥဳးပဥၥင္းက, ဘုန္းႀကီးက” စသည္ျဖင့္ေျပာမွ ရဟန္းအသံုးအႏႈန္း မွန္ပါတယ္၊ လူဝတ္ေၾကာင္မ်ားနဲ႔ ေျပာတဲ့အခါမွာလဲ “ခင္ဗ်ား, က်ဳပ္” လို႔ ေျပာတာလဲ မေကာင္းပါဘူး၊ “ဒကာျဖဴ, ဒကာနီ” စသည္ျဖင့္ သူ႔နာမည္ေရွ႕က “ဒကာ, ဒကာမ” ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ထည့္ၿပီးသံုးမွ သာသနာ့အသံုး မွန္ပါတယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ အေျပာအဆိုကိုလဲ မၾကာမၾကာ သတိေပးရပါတယ္၊ တာဝန္ခံမ်ားကို အျမဲသင္ေပးေစရပါတယ္။
အသြားအလာတတ္ဖို႔က အ႒မ
ရပ္႐ြာ မိဘရင္း, ဆရာမင္းတို႔က ဘာမွ မျပဳျပင္ၾက, ျပဳလည္း မျပဳျပင္တတ္ၾကေတာ့ ေက်ာင္းတိုက္သို႔ ေနဖို႔ေရာက္လာ သူမ်ားတြင္ တခ်ိဳ႕ရဲ့ သြားပံု လာပံုဟာ ၾကည့္လို႔မေကာင္းပါဘူး၊ တခ်ိဳ႕မွာ ဆြမ္းခံသြားရာမွစ၍ ကာလသားမ်ားလို ရင္ေပါင္တန္း သြားၾကပါတယ္၊ လံုးလံုး မသင့္ေလ်ာ္ပါဘူး၊ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆိုင္ရာတာဝန္ခံမ်ားက အသြားအလာတတ္ေအာင္ ျပဳျပင္ၾကရပါတယ္၊ ဖိနပ္စီးတာလည္း ေျမႀကီးကို ရွပ္တိုက္မစီးဖို႔, ဖိနပ္အသစ္စီးတဲ့အခါ တည့္ႏိုင္သမွ် တည့္တည့္စီးဖို႔ စသည္ျဖင့္ အျမဲျပဳျပင္ရပါတယ္၊ စာတတ္ေသာ္လည္း အသြားအလာမတတ္ရင္ အထင္ေသးစရာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဘုရားရွင္ရဲ့ ႂကြသြားပံုကို က်မ္းစာတို႔၌ ျပထားပါတယ္၊ အလြန္က်က္သေရ ရွိပါတယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ “အသြားအလာတတ္ဖို႔ကို အ႒မ” လို႔ ဆိုထားပါတယ္။
စည္းကမ္းလိုက္နာဖို႔က နဝမ
ေရွးလူႀကီးမ်ား, ဆရာသမားမ်ားရဲ့ ေကာင္းေသာစည္းကမ္း ထံုးစံ ဥပေဒကို ေနာက္လူမ်ားက လိုက္နာဖို႔ တာဝန္ရွိပါတယ္၊ တပည့္ေတာ္ရဲ့ ေက်ာင္းတိုက္မွာလည္း စည္းကမ္းေတြ အမ်ားအျပားပင္ ရွိပါတယ္၊ အဲဒီစည္းကမ္း မလိုက္နာရင္ေတာ့ ေက်ာင္းတိုက္မွာ ေနလို႔မျဖစ္ပါဘူး၊ ဒါ့ေၾကာင့္ ေက်ာင္းတိုက္စည္းကမ္းျဖစ္ေစ, အျခားေနရာအတြက္ တည္ရွိေသာ စည္းကမ္းျဖစ္ေစ ဆိုင္ရာစည္းကမ္းမ်ားကို လိုက္နာတတ္ဖို႔ အေရးႀကီးေသာေၾကာင့္ ဤ နဝမ အခ်က္ကိုလည္း ထည့္ရပါတယ္။
စာတတ္ဖို႔က ဒသမ
အမ်ား အယူအဆက “စာတတ္ဖို႔က ပထမ” လို႔ယူဆဟန္တူပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ စိတ္ေကာင္းမရွိဘဲ, ဝိနည္းကို မေလးစားဘဲ, အဝတ္အ႐ံု အေနအထိုင္ အေျပာအဆို မတတ္ဘဲ စာတတ္႐ံုသက္သက္ျဖင့္ သူ႔မွာလည္း ကုသိုလ္မရပါဘူး၊ သာသနာေတာ္ကိုလည္း မျပဳစုႏိုင္ပါဘူး၊ ဝိနည္းေလးစားမႈစေသာအားလံုးဂုဏ္ေတြ ျပည့္စံုေနေပမယ့္ မက်န္းမာရင္လည္း သူ႔က်ိဳးကိုယ့္က်ိဳး ဘာတစ္ခုမွ် မျပဳႏိုင္ပါဘူး၊ ဒါ့ေၾကာင့္ စာတတ္မႈကို ေနာက္ဆံုးထားရပါတယ္၊ (စာမတတ္လို႔ အပါယ္မက်ပါဘူး၊ စိတ္ေကာင္းမရွိရင္, ဝိနည္းမေလးစားရင္ အပါယ္က်ႏိုင္ပါတယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ စာတတ္မႈဟာ စိတ္ေကာင္းရွိမႈေလာက္ အဖိုးမတန္သည့္အတြက္ အေရးမႀကီးလွပါ၊ အေရးမႀကီးေသာေၾကာင့္လည္း ေနာက္ဆံုးမွာ ထားရပါတယ္။)
Dhamma Dãna Source
