အပိုဒ္ (၂) လူသားတုိင္း ဤလူ႕အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ား အားလံုး၏ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ပိုင္ဆုိင္ခံစားခြင့္ရွိသည္။ လူမ်ဳိး၊ အသားအေရာင္၊ လိင္၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကြယ္သည့္ ဘာသာ၊ ႏုိင္ငံေရး အယူအဆ (သို႕မဟုတ္) အျခားယူဆခ်က္၊ ႏုိင္ငံေရး (သို႕မဟုတ္) လူမႈေရးဇစ္ျမစ္၊ ပစၥည္းဥစၥာ၊ မ်ဳိးရိုး ဇာတိ၊ အျခားအဆင္အတန္းအားျဖင့္ ခြဲျခားျခင္းမရွိေစရ။ ထို႕အျပင္ လူသားတစ္ဦးမွီတင္းေနထုိင္ရာ ႏုိင္ငံ (သို႕မဟုတ္) နယ္ေျမေဒသသည္ လြတ္လပ္ေသာ တုိင္းျပည္သည္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပုိင္ေသာ လြတ္လပ္ေသာႏုိင္ငံ (သို႕မဟုတ္) ေဒသျဖစ္ေစ၊ အေစာင့္ေရွာက္ခံနယ္ေျမ (သို႕မဟုတ္) ေဒသျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမရွိေသာႏုိင္ငံ (သို႕မဟုတ္) ေဒသျဖစ္ေစ (သို႕မဟုတ္) အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာႏွင့္ ပတ္သက္၍ အျခားေသာ ေဘာင္တြင္း ကန္႕သတ္ခ်က္မ်ားရွိေနေသာ ႏုိင္ငံ (သို႕မဟုတ္) ေဒသျဖစ္ေစ ယခုလူ႕အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ခြဲျခားမႈ လံုးဝမရွိေစရန္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ အသားအေရာင္၊ လိင္၊ ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ၊ ဘာသာစကားတို႕ေၾကာင့္ ခြဲျခားျခင္း မရွိေစရ။
အပုိဒ္ (၃) လူတုိင္းတြင္ အသက္ရွင္ရပ္တည္ခြင့္၊ လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္လံုၿခံဳခြင့္ ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ လူတုိင္းတြင္ အသက္ရွင္ခြင့္၊ လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္လံုၿခံဳခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၄) မည္သူကမွ ကၽြန္ျပဳျခင္း၊ အေစပါးအျဖစ္ ႏုိင္ထက္စီးနင္းေစခုိင္းျခင္း မရွိေစရ။ လူသားတို႕ကို ေက်းကၽြန္သဖြယ္ ေစခုိင္းျခင္း၊ ေရာင္းဝယ္ျခင္းႏွင့္ ထိုသေဘာသက္ေရာက္ေစေသာ ပံုစံမွန္သမွ် ပိတ္ပင္တားျမစ္ရမည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ မည္သူ႕ကိုမွ ကၽြန္အျဖစ္ ဆက္ဆံေရာင္းဝယ္ျခင္း မျပဳရ။
အပုိဒ္ (၅) မည္သူကမွ ႏွိပ္စက္ညွဥ္းပမ္းျခင္း (သို႕မဟုတ္) ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ လူမဆန္စြာ ဂုဏ္ငယ္ေစေသာ ဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ မဆက္ဆံရ။ သို႕မဟုတ္ အျပစ္ေပးျခင္း မျပဳရ။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ မည္သူ႕ကိုမွ ႏွိပ္စက္ျခင္း မျပဳရ။
အပိုဒ္ (၆) လူတုိင္း ေနရာမေရြး ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ လူသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္းတရားဥပေဒေရွ႕တြင္ လူသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံရမည္။
အပိုဒ္ (၇) လူတုိင္း တရားဥပေဒေရွ႕ေမွာက္တြင္ တေျပးညီတူညီၾကၿပီး တရားဥပေဒ၏ ကာကြယ္မႈကို ခြဲျခားမႈမရွိ တူညီမႈအျပည့္ ေစာင့္ေရွာက္ခံပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ ဤေၾကညာစာတမ္းပါအခ်က္မ်ားကို ဖီဆန္ဆန္႕က်င္သည့္ မည္သည့္ ခြဲျခားမႈမ်ဳိး (သို႕မဟုတ္) ထိုသို႕ခြဲျခားမႈမ်ား ကိန္းေအာင္ေစေအာင္ လံႈ႕ေဆာ္မႈမ်ဳိးမွ ကင္းလြတ္ေစရန္ အကာအကြယ္ကို တူညီစြာ ခံစားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း တရားဥပေဒေရွ႕တြင္ ေက်ာသားရင္သား မခြဲျခားဘဲ တန္းတူညီတူရွိသည္။
အပိုဒ္ (၈) လူတုိင္း မိမိတို႕အား အေျခခံဥပေဒ (သို႕မဟုတ္) ဥပေဒအရ အပ္ႏွင္းထားေသာ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားကို ခ်ဳိးေဖာက္ခံရသည့္အခါ ႏုိင္ငံေတာ္တရားစီရင္ေရးရံုးမ်ားတြင္ ထိေရာက္ေသာ အေရးယူ ကုစားမႈမ်ား ခံယူပုိင္ခြင့္ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း အခြင့္အေရးမ်ား ေလးစားမခံရသည့္အခါ ဥပေဒ၏ အကူအညီကို ေတာင္းခံပိုင္ခြင့္ရွိ သည္။
အပိုဒ္ (၉) မည္သူကမွ တရားလက္လြတ္အေၾကာင္းမဲ့ ဖမ္းဆီးျခင္း၊ ထိန္းသိမ္းခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားျခင္း (သို႕မဟုတ္) တုိင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္ျခင္း မျပဳလုပ္ရ။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ မည္သူကမွ မတရားဖမ္းဆီးျခင္း၊ တုိင္းျပည္မွႏွင္ထုတ္ျခင္း မျပဳရ။
အပိုဒ္ (၁၀) လူတေယာက္၏ အခြင့္အေရးႏွင့္တာဝန္ဝတၱရားမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္းေကာင္း၊ စြဲခ်က္တင္လာေသာ ျပစ္မႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္းေကာင္း အဆံုးအျဖတ္ခံယူရာတြင္ လူတုိင္းသည္ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလိုက္ေသာ တရားစီရင္မႈ၊ ရံုးေတာ္တြင္ လူအမ်ားတက္ေရာက္ၾကားနာႏုိင္ေသာ စစ္ေဆးမႈမ်ဳိးကို တူညီစြာခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း တရားမွ်တ၍ လူအမ်ားၾကားနာႏုိင္ေသာ တရားစီရင္မႈကို ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၁၁) (က) တရားဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္သည့္အမႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံရသူတုိင္းသည္ မိမိကုိယ္မိမိကာကြယ္ႏုိင္ရန္ လိုအပ္ေသာ ေဆာင္ရြက္စရာမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ခြင့္ အျပည့္အဝရရွိၿပီး လူအမ်ားေရွ႕တြင္ ဥပေဒအတုိင္း စစ္ေဆး၍ အျပစ္က်ဴးလြန္သည္ဟု ထင္ရွားၿပီး စီရင္ခ်က္ အတိအက်မခ်မခ်င္း ထိုလူတြင္ အျပစ္မရွိဟု ခံယူပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
(ခ) တစ္စံုတစ္ေယာက္၏ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ အျပဳအမူႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ထိုအျပဳအမူ ျပဳလုပ္ခဲ့စဥ္ အခ်ိန္အခါက ထုတ္ျပန္ထားေသာ ႏုိင္ငံေတာ္ (သို႕မဟုတ္) ႏုိင္ငံတကာဆုိင္ရာ ဥပေဒအရ ၿငိစြန္းေသာ ျပစ္မႈတခုအျဖစ္ ခိုင္ခိုင္လံုလံု မတင္ျပႏုိင္ခဲ့လွ်င္ ထိုသူအား အဆိုပါ အျပဳအမူအတြက္ အျပစ္ရွိသည္ဟု မယူဆႏုိင္။ ထို႕အတူ က်ဴးလြန္ေသာျပစ္မႈအတြက္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္စဥ္အခါက ထိုက္သင့္ေစႏုိင္ေသာ အျပစ္ဒဏ္ထက္ ပိုမိုႀကီးေလးေသာ အျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္းမရွိေစရ။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတစ္ေယာက္အေပၚ အျပစ္ရွိသည္ဟု ခုိင္လံုေသာ စီရင္ခ်က္မခ်မခ်င္း ထိုသူသည္ အျပစ္မရွိဟု ယူဆရမည္။
အပိုဒ္ (၁၂) မည္သူ၏ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာကိစၥမ်ား၊ မိသားစုႏွင့္သက္ဆုိင္ေသာကိစၥမ်ား၊ ေနအိမ္ႏွင့္ စာေပးစာယူကိစၥမ်ားကိုွ ဥပေဒအရ မဟုတ္ေသာ ဝင္ေရာက္စြတ္ဖက္မႈ မခံေစရ။ ထို႕အျပင္ ထိုသူ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ပုတ္ခတ္ပိုင္ခြင့္ မရွိ။ လူတုိင္းတြင္ ထိုသို႕စြက္ဖက္ျခင္းမွေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပုတ္ခတ္ခံရျခင္းကိုေသာ္လည္းေကာင္း ဥပေဒအရ ကာကြယ္ပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ မေကာင္းေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ အျခားသူ၏ အိမ္အတြင္းသို႕ ဝင္ေရာက္ျခင္း၊ စာမ်ားေဖာက္ဖတ္ျခင္း မျပဳလုပ္ရ။
အပုိဒ္ (၁၃) (က) လူတုိင္း မိမိတိုင္းျပည္၏ နယ္နိမိတ္အပိုင္းအျခားအတြင္း လြတ္လပ္စြာ သြားလာေရႊ႕ေျပာင္းခြင့္၊ ေနထိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ခ) လူတုိင္း မိမိတုိင္းျပည္အပါအဝင္ အျခားမည္သည့္ တုိင္းျပည္ကိုမဆို ထြက္ခြါခြင့္ႏွင့္ မိမိတုိင္းျပည္သို႕ ျပန္လာခြင့္ ရွိသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္းမိမိတုိင္းျပည္အတြင္း လြတ္လပ္စြာ လႈပ္ရွားသြားလာခြင့္ ရွိသည္။
အပုိဒ္ (၁၄) (က) လူတုိင္း မတရားအျပစ္ေပးႏွိပ္စက္မႈမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ အျခားတုိင္းျပည္မ်ားတြင္ ခိုလံႈခြင့္ ေတာင္းခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ခ) ႏုိင္ငံေရးႏွင့္ မသက္ဆုိင္ေသာ ျပစ္မႈမ်ဳိး (သို႕မဟုတ္) ကုလသမဂၢ၏ ရည္မွန္းခ်က္ မူဝါဒမ်ားကို ဖိဆန္ဆန္႕က်င္ေသာ ျပစ္မႈမ်ဳိးကို အမွန္တကယ္ က်ဴးလြန္ေသာေၾကာင့္ အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ ေပၚေပါက္လာေသာ အေရးယူမႈမ်ဳိးျဖစ္ပါက ဤအပုိဒ္ပါ အခြင့္အေရးႏွင့္ အႀကံဳးဝင္မႈ မရွိေပ။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ မည္သူမဆို မတရားအျပစ္ေပးခံရေတာ့မည့္ အေျခအေနမ်ဳိးေရာက္ပါက အျခားႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ ခိုလံႈခြင့္ေတာင္းခံပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပုိဒ္ (၁၅)
(က) လူတုိင္း ႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ ႏုိင္ငံသားျဖစ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
(ခ) မည္သူကမွ ၎၏ႏုိင္ငံသားျဖစ္မႈမွ ေၾကာင္းက်ဳိးမဲ့ ပစ္ပယ္ခြင့္ မရွိေစရ။ ထိုသူ၏ ႏုိင္ငံသား အျဖစ္
ေျပာင္းလဲပိုင္ခြင့္ ကိုလည္း ျငင္းပယ္ျခင္း မရွိေစရ။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံတြင္ ႏုိင္ငံသားျဖစ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ဆႏၵအရ အျခားႏုိင္ငံသား အျဖစ္ ကူးေျပာင္းပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၁၆)
(က) အရြယ္ေရာက္ၿပီးေသာ အမ်ဳိးသားႏွင့္ အမ်ဳိးသမီးတုိင္း လူမ်ဳိး၊ တုိင္းရင္းသား (သို႕မဟုတ္) ဘာသာေရး အေၾကာင္းျပ၍ ခ်ဳပ္ျခယ္ကန္႕သတ္ျခင္းမရွိေစရဘဲ လက္ထပ္ခြင့္ႏွင့္ မိသားစုထူေထာင္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ လက္ထပ္ထိမ္းျမားခ်ိန္၊ ေပါင္းသင္းခ်ိန္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္ၿပိဳကြဲသည့္အခ်ိန္မ်ားတြင္ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ထိုအမ်ဳိးသားႏွင့္အမ်ဳိးသမီးတို႕တြင္ တူညီေသာအခြင့္အေရးမ်ား ရွိသည္။
(ခ) ရည္ရြယ္ထားေသာ သတို႕သားႏွင့္သတို႕သမီးတို႕၏ လြတ္လပ္ေသာ သေဘာဆႏၵကို အျပည့္အဝရယူၿပီးမွသာ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း ျပဳရမည္။
(ဂ) မိသားစုဘဝသည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ သဘာဝက်ေသာ၊ အေျခခံက်ေသာ အစိတ္အပိုင္းတခု ျဖစ္သည္။ မိသားစုဘဝမ်ားကို ကာကြယ္ေပးရန္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ အစိုးရတို႕က တာဝန္ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ အရြယ္ေရာက္ၿပီးေသာသူတုိင္း လက္ထပ္ထိမ္းျမားပိုင္ခြင့္ႏွင့္ မိသားစုဘဝထူေထာင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၁၇)
(က) လူတုိင္းသည္ ဓနပစၥည္းဥစၥာမ်ားကို မိမိတစ္ဦးခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္ ဖက္စပ္၍ျဖစ္ေစ ထူေထာင္ခြင့္ရွိသည္။
(ခ) မည္သူတစ္ဦးတေယာက္၏ ကုိယ္ပိုင္ပစၥည္းကိုမွ ဥပေဒေၾကာင္းက်ဳိးမဲ့ သိမ္းပိုက္ျခင္း မရွိေစရ။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း ကိုယ္ပိုင္ပစၥည္းပိုင္ဆုိင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၁၈) လူတုိင္းလြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ ခံယူရပ္တည္ခြင့္ႏွင့္လြတ္လပ္စြာ ကိုးကြယ္ခြင့္ ရွိသည္။ ဤလုပ္ပုိင္ခြင့္အရ မိမိကိုးကြယ္ေသာ ဘာသာကို (သို႕မဟုတ္) သက္ဝင္ယံုၾကည္ခ်က္ကို လြတ္လပ္စြာ ေျပာင္းလဲပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ထို႕ျပင္ မိမိတဦးတည္းေသာ္ လည္းေကာင္း၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္စုေပါင္း၍ ေသာ္လည္းေကာင္း အမ်ားေရွ႕တြင္ျဖစ္ေစ သို႕မဟုတ္ မိမိသီးသန္႕တြင္ျဖစ္ေစ မိမိကိုးကြယ္သည့္ ယံုၾကည္မႈ (သို႕မဟုတ္) ဘာသာကို လြတ္လပ္စြာ သင္ျပႏုိင္ခြင့္၊ က်င့္သံုးခြင့္၊ ဝတ္ျပဳကိုးကြယ္ခြင့္ႏွင့္ ေဆာက္တည္ခြင့္ ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း လြတ္လပ္စြာကိုးကြယ္ယံုၾကည္ခြင့္ရွိၿပီး ဆႏၵရွိပါက အျခားဘာသာကို ကူးေျပာင္းကိုးကြယ္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၁၉) လူတုိင္း လြတ္လပ္စြာ ထင္ျမင္ယူဆပိုင္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာဖြင့္ဟ တင္ျပပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ထိုအခြင့္အေရးမ်ားအရ မိမိတင္ျပယူဆခ်က္မ်ားကို အေႏွာင့္အယွက္ အဟန္႕အတားမရွိ ခံယူက်င့္သံုးပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ နယ္ေျမပိုင္းျခားမႈမရွိဘဲ သတင္းစာနယ္ဇင္းမ်ားမွတဆင့္ သတင္းမ်ား၊ အယူအဆမ်ားကို ရွာေဖြဆည္းပူးပုိင္ခြင့္၊ လက္ခံပုိင္ခြင့္ႏွင့္ ျဖန္႕ျဖဴးပိုင္ခြင့္တို႕ ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း မိမိယူဆခ်က္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပခြင့္ရွိၿပီး သတင္းမ်ားကို ရယူပိုင္ခြင့္လည္း ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၀) လူတုိင္း ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ လူစုလူေဝး စုေဝးပုိင္ခြင့္ႏွင့္ အသင္းအဖြဲ႕မ်ား ထူေထာင္ဖြဲ႕စည္းပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ မည္သူကမွ ၎၏ဆႏၵသေဘာထားမပါဘဲ အဖြဲ႕အစည္းတခုသို႕ ဝင္ေစရန္ အတင္းအၾကပ္ မျပဳရ။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေသာနည္းျဖင့္ ဖြဲ႕ထားေသာအဖြဲ႕မ်ားကို ဝင္ေရာက္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၁) (က) လူတုိင္း မိမိတိုင္းျပည္၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တုိက္ရုိက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ထားသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွတဆင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ခ) လူတုိင္း မိမိတုိင္းျပည္အတြင္းရွိ ျပည္သူ႕ဝန္ထမ္းအဖြဲ႕ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ဝင္ေရာက္ရန္တူညီေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ားရွိသည္။ (ဂ) အစိုးရ၏ အာဏာသည္ ျပည္သူလူထု၏ဆႏၵအေပၚတြင္ အေျခခံရမည္။ ျပည္သူ႕ဆႏၵမ်ားကို အခ်ိန္ကာလ ပိုင္းျခားလ်က္ က်င္းပေပးသည့္စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ေစရမည္။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ လူတုိင္းအညီအမွ် မဲေပးပုိင္ခြင့္ရွိရမည့္အျပင္ ထိုေရြးေကာက္ပြဲမ်ားကို လွ်ဳိ႕ဝွက္မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အလားတူ လြတ္လပ္ေသာ မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ က်င္းပရမည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း မိမိတုိင္းျပည္၏ အစိုးရကို မိမိဆႏၵျဖင့္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၂) လူသားတုိင္းသည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ အဖြဲ႕ဝင္တေယာက္ျဖစ္သည္အားေလ်ာ္စြာ လူမႈေရးလုံၿခံဳခြင့္ ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိရမည္။ ထို႕ျပင္ မိမိ၏ ကိုယ္ပိုင္အရည္အေသြးႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာတို႕ကို လြတ္လပ္စြာ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေစေရးအတြက္ မလြဲမေသြလိုအပ္ေသာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ားကိံု သေဘာေပါက္ခံယူႏုိင္ရန္ မိမိႏုိင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပံု၊ ႏုိင္ငံရွိ အရင္းအျမစ္အင္အားမ်ားႏွင့္ လုိက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္သည့္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ ႀကိဳပမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျဖင့္တစ္မ်ဳိး၊ ႏုိင္ငံတကာ၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ တစ္ဖံု ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း လူမႈဘဝလုံၿခံဳေရး ခံစားခြင့္ရွိသည္။ မိမိအတတ္ပညာမ်ား တိုးတက္ေစမည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကိုလည္း ခံစားခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၃) (က) လူတုိင္း အလုပ္လုပ္ခြင့္၊ မိမိအလုပ္ကို မိမိလြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့့္ တရားမွ်တ၍ သင့္ေလ်ာ္ေသာလုပ္ငန္းခြင္ကို ေရြးခ်ယ္ခြင့္ႏွင့္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ရျခင္းမွ ကာကြယ္မႈရရွိခြင့္မ်ား ခံစားပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ခ) လူတုိင္း ခြဲျခားမႈမရွိဘဲ တူညီေသာအလုပ္အတြက္ တူညီေသာ အခေၾကးေငြကို ရရွိခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ဂ) အလုပ္လုပ္သည့္အတြင္း မိမိႏွင့္မိမိ၏မိသားစုအတြက္ လူ႕ဂုဏ္သိကၡာႏွင့္ ညီညြတ္ေအာင္ ေနထုိင္စားေသာက္ႏုိင္ရန္ စိတ္ခ်ေလာက္သည့္အျပင္ တရားမွ်တ၍ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ လစာခံစားပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ လိုအပ္ပါက အျခားနည္းလမ္းမ်ားမွ လူ႕မႈေရး အေထာက္အပံ့မ်ားကိုလည္း ထပ္မံ၍ရပုိင္ခြင့္ ရွိသည္။ (ဃ) လူတုိင္း မိမိအက်ဳိးစီးပြားကို ကာကြန္ရန္ အလုပ္သမားသမဂၢမ်ား ဖြဲ႕စည္းပုိင္ခြင့္ႏွင့္ ဝင္ေရာက္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း သင့္ေတာ္ေသာလစာျဖင့္ အလုပ္လုပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ အလုပ္သမားသမဂၢမ်ားကို ဝင္ေရာက္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၄) လူတုိင္း သင့္တင့္ေလွ်ာက္ပတ္ေသာ အလုပ္ခ်ိန္အျပင္ အခါအားေလ်ာ္စြာ သတ္မွတ္ထားေသာလစာႏွင့္ ခြင့္ယူခြင့္အပါအဝင္ အပန္းေျဖအနားယူခြင့္ ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း အပန္းေျဖအနားယူခြင့္ ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၅) (က) လူတိုင္းသည္ မိမိႏွင့္မိမိ၏မိသားစု က်န္းမာေရးႏွင့္တကြ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ေအးခ်မ္းစြာ ေနထုိင္ႏုိင္ေရးအတြက္ လိုအပ္ေသာအစားအစာ၊ အဝတ္အစား၊ အိုးအိမ္၊ ေဆးဝါးပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အျခားလိုအပ္ေသာ လူမႈေရးအေထာက္အပံ့မ်ားပါဝင္ေသာ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္သည့္ လူမႈအဆင့္အတန္းကို ခံစားခြင့္ရွိသည္။ ထို႕အျပင္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္သည့္အခါတြင္လည္းေကာင္း၊ မက်န္းမမာျဖစ္သည့္အခါတြင္ လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္အဂၤါ မစြမ္းမသန္ျဖစ္ေသာအခါတြင္လည္းေကာင္း၊ မိမိခင္ပြန္း (သို႕မဟုတ္) ဇနီး ေသဆံုးသြားေသာအခါတြင္လည္းေကာင္း၊ အသက္အရြယ္အိုမင္းလာသည့္အခါတြင္လည္းေကာင္း၊ မိမိပေယာဂေၾကာင့္ မဟုတ္ေသာ အလုပ္အကိုင္မဲ့ျခင္းကို ရင္ဆုိင္ရေသာအခါတြင္လည္းေကာင္း ေနထိုင္စားေသာက္ေရးအတြက္ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈအခြင္အေရး ခံစားပုိင္ခြင့္ရွိသည္။ (ခ) သားသည္မိခင္မ်ားႏွင့္ ကေလးငယ္မ်ားကို အထူးေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္ အကူအညီေပးျခင္းတို႕ကို ေပးရမည္။ တရားဝင္လက္ထပ္ထိမ္းျမားၿပီး ေမြးလာေသာ ကေလးျဖစ္ေစ၊ တရားမဝင္ေမြးလာေသာကေလးပင္ျဖစ္ေစ တူညီေသာ လူမႈကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးကို ခံစားပုိင္ခြင့္ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္းလံုေလာက္ေသာ လူေနမႈအဆင့္အတန္းႏွင့္ ေဆးကုသပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၆) (က) လူတိုင္း ပညာသင္ၾကားပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ အနည္းဆံုး မူလတန္းပညာႏွင့္ အေျခခံအဆင့္ပညာေရးသည္ အခမဲ့ျဖစ္ေစရမည္။ မူလတန္းပညာသည္ မသင္မေနရ ျဖစ္ရမည္။ စက္မႈလက္မႈပညာႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္း ပညာမ်ားကို ေယဘူယ်အားျဖင့္ လူအမ်ားသင့္ၾကားပုိင္ခြင့္ ရွိရမည္။ အထက္တန္းပညာႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ပညာမ်ားကို အရည္အခ်င္းအေပၚမူတည္၍ သင္ၾကားႏုိင္ရန္ တူညီေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရွိေစရမည္။
(ခ) ပညာေရးကို လူသားတို႕၏ကိုယ္ပုိင္အရည္အေသြးမ်ား တိုးတက္ျဖစ္ေပၚျပည့္ဝလာေစရန္ႏွင့္ လူ႕အခြင့္အေရး အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ေလးစားမႈပိုၾကလာေစရန္ ဦးတည္ထားရမည္။ ပညာေရးသည္ တစ္ႏုိင္ငံႏွင့္ တစ္ႏုိင္ငံ၊ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးႏွင့္တစ္မ်ဳိး၊ ဘာသာေရးအသင္းအဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕ႏွင့္တစ္ဖြဲ႕အၾကား နားလည္မႈ၊ သေဘာထားႀကီးမႈ၊ ခ်စ္ၾကည္ရင္းႏွီးမႈတို႕ တိုးတက္ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ႏွင့္ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္တံ့ေစရန္ ကုလသမဂၢက တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ေနေသာ လုပ္ငန္းမ်ားကို အဓြန္႕ရွည္ေစရန္ ေဆာင္က်ဥ္းႏုိင္ရမည္။
(ဂ) မိဘမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ရင္ေသြးမ်ား သင္ယူရမည့္ ပညာအမ်ဳိးအစားကို ေရြးခ်ယ္ႏုိင္ေသာ လက္ဦးအခြင့္အေရးရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း ပညာသင္ခြင့္ရွိသည္။ မူလတန္းပညာသည္ မသင္မေနရႏွင့္ အခမဲ့ ျဖစ္ရမည္။
အပိုဒ္ (၂၇) (က) လူတုိင္းသည္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္း၏ ယဥ္ေက်းမႈဘဝတြင္ လြတ္လပ္စြာပါဝင္ပုိင္ခြင့္၊ အႏုပညာသုခုမပညာရပ္မ်ားတြင္ လြတ္လပ္စြာ လုိက္စားေမြ႕ေလ်ာ္ႏုိင္ခြင့္၊ သိပၸံပညာထြန္းကားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လြတ္လပ္စြာ ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္ခြင့္ႏွင့္ ထိုပညာ၏အက်ဳိးအျမတ္တို႔ကို လြတ္လပ္စြာခံစားသံုးစြဲပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။
(ခ) လူတိုင္းသည္ မိမိကိုယ္ပုိင္ဉာဏ္ျဖင့္ ႀကံစည္ဖန္တီးမႈမွ ျဖစ္ထြန္းလာေသာ သိပၸံပညာဆုိင္ရာတီထြင္မႈမ်ား၊ စာေပဆုိင္ရာ (သို႕မဟုတ္) အႏုပညာဆုိင္ရာ ဖန္တီးမႈမ်ား၏ ဂုဏ္ႏွင့္ရုပ္ဝတၳဳပိုင္းဆုိင္ရာ အက်ဳိးအျမတ္မ်ားကို ခံစားရယူႏုိင္ရန္အတြက္ ကာကြယ္မႈမ်ား ရရွိပုိင္ခြင့္ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္းမိမိပတ္ဝန္းက်င္၏ ယဥ္ေက်းမႈဘဝတြင္ ပါဝင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။
အပိုဒ္ (၂၈) လူတုိင္း ဤစာတမ္းတြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို အျပည့္အဝအေလးထားအသိအမွတ္ျပဳေသာ လူမႈဆက္ဆံေရးအေျခအေနႏွင္ ႏုိင္ငံတကာဆက္ဆံေရးအေျခအေနတို႔၏ အက်ဳိးေက်းဇူးကို ခံစားပုိင္ခြင့္ရွိသည္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း ယခုေဖာ္ျပပါအခြင့္အေရးမ်ား ထြန္းကားရန္ လိုအပ္ေသာအခ်က္မ်ားကို ေလးစားရမည္။
အပိုဒ္ (၂၉) (က) လူသားတုိင္းသည္ မိမိကိုယ္ပိုင္အရည္အေသြးကို တိုးတက္ျဖစ္ေပၚ ျပည့္ဝလာေအာင္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္မႈကိုေပးေသာ လူ႕ေဘာင္အား ျပန္လည္ေပးဆပ္ရန္ တာဝန္ဝတၱရားရွိသည္။
(ခ) လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ မိမိ၏အခြင့္အေရးႏွင့္ လြတ္လပ္မႈကိုရယူရာတြင္ အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ထုိက္ထိုက္တန္တန္ အသိအမွတ္ျပဳ ေလးစားရမည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ထြန္းကားေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတြင္ ကိုယ္က်င့္တရားေကာင္းမြန္ေရး၊ စည္းကမ္းေသဝပ္မႈရွိေရးႏွင့္ ျပည္သူ႕အက်ဳိးစီးပြား ျဖစ္ထြန္းေရးတို႕အတြက္ တရားမွ်တစြာက်င့္ေဆာင္ရန္အတြက္ရည္ရြယ္၍ ဥပေဒအရ ျပဌာန္းထားေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ဳိးကို လူတုိင္းလုိုက္နာရမည္။
(ဂ) ဤအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ကမၻာ့ကုလသမဂၢ၏ ရည္မွန္းခ်က္ႏွင့္ အေျခခံမူမ်ားအား ဆန္႕က်င္ေသာကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ရယူက်င့္သံုးပုိင္ခြင့္ မရွိေစရန္။ ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ လူတုိင္း အျခားသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေလးစားရမည္။
အပိုဒ္ (၃၀) ဤစာတမ္းပါ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ဖ်က္လိုဖ်က္ဆီးျဖစ္ေစမည့္ လုပ္ငန္းလုပ္ရပ္မ်ားအား မည္သည့္ႏုိင္ငံ၊ မည္သည့္အဖြဲ႕အစည္း၊ မည္သည့္လူပုဂၢိဳလ္ကမွ ကိုယ္တုိင္လုပ္ေဆာင္ခြင့္၊ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ခြင့္မရွိေၾကာင္း ဤေၾကညာစာတမ္းက အတိအလင္းေၾကညာသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္။ ။ ယခုစာတမ္းပါအခ်က္မ်ားကို မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ ခ်ဳိးေဖာက္ျခင္း မျပဳရ။
source:http://www.hrhdiff.org/international-human/
