တိရစာၦန္မ်ားမွာ သက္ရွင္ေနထုိင္မႈအတြက္ အထူးတလည္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားစရာ မလိုပါ။
အပ်ံသင္ျခင္း၊ အစာရွာေဖြမႈအတြက္ နည္းယူ မွတ္သားရျခင္း စသည္မ်ားကား ရွိပါ၏ ။ သို႔ေသာ္ အနာဂတ္အတြက္ ေမွ်ာ္ေတြးလုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ပါေသာ သင္ၾကားမႈမ်ိဳး မဟုတ္။ သဘာ၀ဗီဇသေဘာအရ အလိုအေလ်ာက္ လုပ္ကုိင္မိၾကျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏ ။
လူမွာကား မိမိေရာက္ရွိ ရပ္တည္ရာ အရပ္ေဒသႏွင့္ ေခတ္ကာလတို႔၏ ေတာင္းဆို ခ်က္ႏွင့္ ေလ်ာ္ ညီစြာ သင္ၾကားမႈအလုပ္ကို တမင္တကာ စဥ္းစားစီစဥ္၍ လုပ္ရေပသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ သူ၏ သင္ၾကားမႈမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ပါေသာ သင္ၾကားမႈမ်ိဳး ျဖစ္သည္။
“လူမွန္လွ်င္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အတတ္ပညာေလး တစ္ခုေတာ့ တတ္ထားမွ”
“လယ္ယာကိုင္းကၽြန္းလုပ္သူ ဆိုေပမယ့္ ေသစာရွင္စာေလးေတာ့ တတ္ထားမွ”
“ဘြဲ႕ကေလးတစ္ခုေလာက္ေတာ့ ရထားမွ လူရာ၀င္မယ္”
“ကြန္ပ်ဴတာ သင္မထားရင္ ေခတ္ေနာက္က်မယ္”
စသည့္ ေတြးေတာမႈမ်ိဳး၊ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ိဳး၊ အလိုဆႏၵမ်ိဳးတို႔မွတစ္ဆင့္ ပညာသင္ၾကားလိုသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာရသည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ မိမိကုိယ္တုိင္၏ ဦးေခါင္းမွ ျဖစ္ေပၚခ်င္ ျဖစ္ေပၚမည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ မိမိကို လႊမ္းမိုးေသာ မိမိမွီခိုေနရေသာ မိဘ၊ အုပ္ထိန္းသူ၊ ဆရာသမားတို႔၏ ဦးေခါင္း၌ ျဖစ္ေပၚမည္။ မည္သူ႔ထံမွ စသည္ျဖစ္ေစ လူဟူသည္ကား ေပၚဦးစမွသည္ ယေန႔ထိတုိင္ ရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိစြာ ပညာသင္ရေသာ သတၱ၀ါတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။
အပ်ံသင္ျခင္း၊ အစာရွာေဖြမႈအတြက္ နည္းယူ မွတ္သားရျခင္း စသည္မ်ားကား ရွိပါ၏ ။ သို႔ေသာ္ အနာဂတ္အတြက္ ေမွ်ာ္ေတြးလုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ပါေသာ သင္ၾကားမႈမ်ိဳး မဟုတ္။ သဘာ၀ဗီဇသေဘာအရ အလိုအေလ်ာက္ လုပ္ကုိင္မိၾကျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္၏ ။
လူမွာကား မိမိေရာက္ရွိ ရပ္တည္ရာ အရပ္ေဒသႏွင့္ ေခတ္ကာလတို႔၏ ေတာင္းဆို ခ်က္ႏွင့္ ေလ်ာ္ ညီစြာ သင္ၾကားမႈအလုပ္ကို တမင္တကာ စဥ္းစားစီစဥ္၍ လုပ္ရေပသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ သူ၏ သင္ၾကားမႈမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ပါေသာ သင္ၾကားမႈမ်ိဳး ျဖစ္သည္။
“လူမွန္လွ်င္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အတတ္ပညာေလး တစ္ခုေတာ့ တတ္ထားမွ”
“လယ္ယာကိုင္းကၽြန္းလုပ္သူ ဆိုေပမယ့္ ေသစာရွင္စာေလးေတာ့ တတ္ထားမွ”
“ဘြဲ႕ကေလးတစ္ခုေလာက္ေတာ့ ရထားမွ လူရာ၀င္မယ္”
“ကြန္ပ်ဴတာ သင္မထားရင္ ေခတ္ေနာက္က်မယ္”
စသည့္ ေတြးေတာမႈမ်ိဳး၊ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ိဳး၊ အလိုဆႏၵမ်ိဳးတို႔မွတစ္ဆင့္ ပညာသင္ၾကားလိုသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာရသည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ မိမိကုိယ္တုိင္၏ ဦးေခါင္းမွ ျဖစ္ေပၚခ်င္ ျဖစ္ေပၚမည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ မိမိကို လႊမ္းမိုးေသာ မိမိမွီခိုေနရေသာ မိဘ၊ အုပ္ထိန္းသူ၊ ဆရာသမားတို႔၏ ဦးေခါင္း၌ ျဖစ္ေပၚမည္။ မည္သူ႔ထံမွ စသည္ျဖစ္ေစ လူဟူသည္ကား ေပၚဦးစမွသည္ ယေန႔ထိတုိင္ ရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိစြာ ပညာသင္ရေသာ သတၱ၀ါတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ေပသည္။
ကနဦးေခတ္က လူသား သင္ၾကားရသည့္ အတတ္ပညာသည္ ပမာဏအားျဖင့္ ေသးငယ္လွသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အသက္ ၁၆ ႏွစ္ျပည့္လွ်င္ လူလားေျမာက္ၿပီဟု ေရွးက ဆိုၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ အမိအဘကို အားကိုး မွီခိုစရာ မလို။ မိမိဘာသာ ရပ္တည္ႏိုင္ၿပီ။ မိမိကုိယ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ၿပီ။ မိမိအမ်ိဳးအႏြယ္မ်ား ဆက္လက္ျပန္႔ပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၿပီ။ မိမိမွ ေပါက္ဖြားမည့္ လူမမယ္ကေလးမ်ား ကို ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္ ၿပီ။
အသက္ ၁၆ ႏွစ္ ျပည့္ေျမာက္လွ်င္ လူတစ္ေယာက္ တတ္သင့္ တတ္အပ္သည့္ အေျခခံပညာမ်ား အားလံုး ျပည့္စံုၿပီ။ သည္အေျခခံေပၚတြင္ ဘ၀အေတြ႕အၾကံဳသာ ထပ္ဆင့္ ျဖည့္ဆည္းေတာ့။
ယေန႔ေခတ္တြင္ကား အလြန္႐ိုးစင္းေသာ ေရွးလူေနမႈစနစ္မ်ိဳး ရွိေသးသည့္ အရပ္ေဒသမ်ားက လြဲလွ်င္ မည္သည့္ေနရာတြင္မွ ၁၆ ႏွစ္ႏွင့္ လူလားမေျမာက္ႏိုင္ၾကေတာ့။ ၿမိဳ႕ျပေနလူသားတစ္ေယာက္ သည္ လူတန္းေစ့ ဘ၀ရပ္တည္ေရးအတြက္ လိုအပ္သည့္ ပညာအစုစုကို အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ်ႏွင့္ မရႏိုင္ေတာ့။
သတၱေဗဒအရ လူလားေျမာက္သည္။ အသိပညာ အတတ္ပညာအရ လူလားမေျမာက္။
လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္း၏ ဥပေဒစည္းကမ္း ထံုးဓေလ့မ်ားကလည္း သူ႔ကို လူလားေျမာက္သူအျဖစ္ လက္မခံ။ မဲဆႏၵေပးခြင့္ မျပဳ၊ ရာထူးဌာနႏၱရမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္ အေရြးခ်ယ္ခံခြင့္ မရွိ။ အိမ္ေထာင္ျပဳလွ်င္ သားသမီး ေမြးႏိုင္ေသာ္လည္း သူ႔အား အိမ္ေထာင္ျပဳေလာက္သူ ဟူ၍ မယူဆ။
လူ႔ယဥ္ေက်းမႈစနစ္ တိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် လူသည္ လူတန္းေစ့ ဘ၀ရပ္တည္မႈအတြက္ပင္ ပညာကို တိုး၍ တိုး၍ သင္ၾကားလာရသည္။ လူတန္းေစ့ထက္ ေခါင္းတစ္လံုးသာလိုသူကား ေခါင္းတစ္လံုးစာ ပို၍ ေလ့လာဆည္းပူးရသည္။
ကံၾကမၼာႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ အေထာက္အပံ့ခ်င္းသာ မကြာက ဘ၀အနိမ့္အျမင့္က ပညာေပၚတြင္ လံုး၀ မူတည္လာသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ မိမိဘ၀ကို မိမိတန္ဖိုးထားသူ၊ အမ်ားၾကားတြင္ အေအာင္ျမင္ အျမင့္မားဆံုး ျဖစ္လို သူမ်ား သည္ ပညာကို သဲသဲမဲမဲ ဆည္းပူးေလ့က်က္လာသည္။ တစ္နည္းေျပာရေသာ္ ဦးေခါင္းထဲတြင္ ပံုေအာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။
ပညာကို ေက်ာင္းမွာ ရွာသည္။ ျပင္ပမွ ရႏိုင္သမွ်လည္း ေလ့လာသိုမွီးသည္။ တကၠသိုလ္မွ ဘြဲ႕ရျခင္း သည္ ပညာသင္မႈ၏ နိဂံုး မဟုတ္ေတာ့။ ကုိယ္တုိင္ ဆက္လက္ဆည္းပူးေလ့လာရန္ အေျခခံသာ ျဖစ္လာ သည္။
သမိုင္းပညာရွင္ႀကီး အက္ဒြပ္ဂစ္ဘြန္က “လူတုိင္းမွာ ပညာေရးႏွစ္ခု ရွိသည္။ တစ္ခုက အျခားသူမ်ား ထံမွ ရေသာ ပညာေရးျဖစ္၍ ပိုအေရးပါေသာ ေနာက္တစ္ခုက ကုိယ့္ကုိကုိယ္ ေပးေသာ ပညာေရး ျဖစ္ သည္ ” ဟု ဆိုခဲ့သည္။ တစ္နည္းေျပာရလွ်င္
ေက်ာင္းသင္ပညာႏွင့္ ကုိယ္တုိင္ရွာပညာ။
အခ်ိဳ႕လူမ်ားမွာ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေက်ာင္းသင္ပညာ ခ်ိဳ႕တဲ့ခဲ့ေသာ္လည္း ကုိယ္တိုင္ရွာပညာ အားေကာင္းသျဖင့္ တကၠသိုလ္ ပညာတတ္မ်ားႏွင့္ ပခံုးခ်င္း ယွဥ္ႏုိင္ၾကသည္။ ေအာင္ျမင္သူမ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾက သည္။
ေအဗရာဟမ္ လင္ကြန္းသည္ ေက်ာင္းမည္မည္ရရ မေနဖူးေသာ္လည္း မိမိဘာသာ ေလ့လာ သင္ၾကားရင္း ဥပေဒပညာရွင္တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည္။ သူ႔တုိင္းျပည္၌ ထိပ္ဆံုးအဆင့္ျဖစ္သည့္ သမၼတရာထူးကို သူ ရခဲ့သည္။
ေက်ာင္းပညာ သံုးလသာ သင္ဖူးေသာ ေသာမတ္(စ) အက္ဒီဆင္သည္ ပစၥည္းကိရိယာ အမ်ိဳးေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္ တီထြင္ႏုိင္သည့္ သိပၸံပညာရွင္ႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။ လူသားထုအေပၚ သူ႔တီထြင္မႈမ်ား၏ အက်ိဳးေက်းဇူး ႀကီးမားလြန္းသျဖင့္ သူ အသက္ရွင္ေနထုိင္ခဲ့သည့္ ေခတ္ကို “အက္ဒီဆင္ေခတ္” ဟူ၍ ဂုဏ္ျပဳ ခ်ီးက်ဴးေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။
မိမိဘာသာ ပညာရွာရာဤ ထူးခၽြန္လြန္းသည့္ ပညာရွင္ႀကီး အက္ဒီဆင္က သူ႔အရည္အခ်င္းကို ဤသို႔ ႏွိမ့္ႏွိမ့္ခ်ခ် ေျပာဆိုခဲ့သည္။
“ကၽြန္ေတာ္က တီထြင္သူ အစစ္မဟုတ္ဘူးဗ်၊ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ကၽြန္ေတာ့္လက္ရာ စစ္စစ္လို႔ ေျပာႏိုင္ တာ ဓာတ္စက (Phonograph) တစ္ခုပဲ ရွိတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က ေရျမႇဳပ္ဗ်၊ သိပ္အားေကာင္း တဲ့ ေရျမႇဳပ္၊ ဘယ္ေနရာက ထြက္လာတဲ့ စိတ္ကူးျဖစ္ျဖစ္ ကၽြန္ေတာ့္ကိုယ္ထဲ စုပ္ယူလုိက္တာပဲ”
အက္ဒီဆင္ကား ပညာ၌ ၀င္စားလြန္းသည့္ ရာသက္ပန္ စာသင္သားႀကီးတစ္ဦး ျဖစ္ေခ်သည္။
ဦးေႏွာက္တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံခဲ့သျဖင့္ အက်ိဳးအျမတ္ ႀကီးမားစြာ ရရွိခဲ့သူမ်ားအေၾကာင္း သာဓကေဆာင္စရာ မ်ားစြာ ရွိသည္။ သူတို႔ က်င့္သံုးခဲ့ၾကသည့္ မိမိကုိယ္ကို ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ပံု နည္းလမ္းမ်ားမွာလည္း စိတ္၀င္ စားစရာ အလြန္ေကာင္းသေလာက္ အတုယူနည္းမွီးသူမ်ားအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူး ႀကီးမားမွာ ေသခ်ာသည္။
နမူနာအျဖစ္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအေၾကာင္း ေျပာပါမည္။
ပုဂၢိဳလ္အမည္က ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္။
ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္ (Benjamin Franklin) (၁၇၀၆ - ၁၇၉၀) ကုိ စြယ္စံုပါရမီရွင္ (multiple genius) ဟု ေခၚေလ့ရွိၾကသည္။ သည္လို ေခၚရေလာက္ေအာင္လည္း သူ ကၽြမ္းက်င္ေသာ ဘာသာရပ္ေတြ က မ်ားလွသည္။ ဘယ္အေၾကာင္းရပ္မဆို အနည္းအက်ဥ္းစီေတာ့ သူ သိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ေလာက္ေအာင္ လည္း ႏွံ႔စပ္သူ ျဖစ္သည္။ သူ စိတ္၀င္စားေသာ အေၾကာင္းအရာေတြက အကန္႔အသတ္မရွိဟုပင္ ဆုိႏိုင္သည္။
သူသည္ ဆပ္ျပာခ်က္ျခင္း၊ စာပံုႏွိပ္ျခင္း၊ ေဂၚဖီထုပ္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း စသည္တုိ႔တြင္ စိတ္၀င္စားသကဲ့ သို႔ ႏိုင္ငံေရး လူမႈေရးဘက္တြင္လည္း ထက္သန္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႀကီးကို စတင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသူမ်ားတြင္ သူ ေရွ႕တန္းက ပါ၀င္သည္။ အေမရိကန္ လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာစာတမ္းႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒတို႔ အပါအ၀င္ သူ႔ႏိုင္ငံသမိုင္း၌ အေရးႀကီးဆံုး စာခ်ဳပ္စာတမ္းႀကီး ေလးခုတြင္ သူ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သည္။
လွ်ပ္စစ္ဓာတ္မ်ားအေၾကာင္း အေစာဆံုး စူးစမ္းေလ့လာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၾကသူမ်ားထဲတြင္ သူ ပါ၀င္သည္။ မိုးႀကိဳးလႊဲ၊ ဖရန္ကလင္ မီးဖို၊ အနီးအေ၀းၾကည့္ မ်က္မွန္ စသည္တို႔ အပါအ၀င္ ပစၥည္းကိရိယာ အမ်ားအျပား ကိုလည္း တီထြင္ခဲ့ရာ အေမရိကန္ျပည္၌ ေသာမတ္(စ) အက္ဒီဆင္ မတိုင္မီ ေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လံုးတြင္ ၿပိဳင္ဘက္ကင္းေသာ တီထြင္သူ ပညာရွင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံရသည္။ ဘက္စံု ထူးခၽြန္လြန္းသူျဖစ္၍ သူ႔အား သူ႔ေခတ္ကာလ အေမရိကန္ျပည္၏ အႀကီးက်ယ္ဆံုး လူသား၊ ျပည့္က်က္သေရေဆာင္ ပုဂၢိဳလ္ စသည္ျဖင့္လည္း ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳ ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။
အဲသည္ ဖရန္ကလင္ကို ၁၇၀၆ ခုႏွစ္တြင္ မက္ဆာခ်ဴးဆက္ျပည္နယ္ ေဘာ္စတြန္ၿမိဳ႕၌ ေမြးသည္။ ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမ ၁၇ ေယာက္ထဲမွာ သူက နံပါတ္ ၁၅ ျဖစ္သည္။ မိဘမ်ားက ႐ိုးသားႀကိဳးစားၾက သူမ်ား ျဖစ္သည္။ ဆပ္ျပာခ်က္သည္၊ ဖေယာင္းတိုင္ လုပ္သည္၊ ၿပီး ကုိယ္ပိုင္ဆုိင္မွာ တင္ေရာင္းသည္။ သို႔ေသာ္ သားသမီးေတြ မ်ားလြန္းေတာ့ အားလံုး ျပည့္ျပည့္၀၀ ေကၽြးေမြးသုတ္သင္ ပညာသင္ရန္ မတတ္ႏုိင္။
ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္ကို ေက်ာင္းမွာ ႏွစ္ႏွစ္ပဲ ထားႏိုင္သည္။ ေက်ာင္းတြင္ ဖရန္ကလင္က စာအဖတ္ မွာ အလြန္ေတာ္သည္၊ အေရးမွာ သင့္သည္။၊ အတြက္မွာေတာ့ ညံ့သည္ဟု ဆိုသည္။ ျခံဳၾကည့္ လွ်င္ေတာ့ မဆိုး။ ေက်ာင္းဆက္ထားရန္ သင့္ေသာ ကေလးမ်ိဳး။ သို႔ေသာ္ စီးပြားေရး အေျခအေန မေပး သျဖင့္ ဖခင္က သူ႔အား အသက္ ၁၀ ႏွစ္သားမွာပင္ ေက်ာင္းထုတ္လိုက္ရသည္။ သည္အရြယ္မွ စကာ အိမ္မွာ ဖေယာင္းတိုင္အလုပ္ ဆပ္ျပာခ်က္သည့္အလုပ္မ်ား ၀င္ကူရသည္။
သို႔ေသာ္ ဖရန္ကလင္ စိတ္အားမငယ္။ ေက်ာင္းသာ မတက္ရေသာ္လည္း သူ႔ပညာေရးက ဆံုးခန္း မတုိင္ခဲ့။ ေက်ာင္းတံခါးသာ သူ႔အတြက္ မဖြင့္ဟျခင္း ျဖစ္သည္၊ အသိပညာတံခါးကေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ ပိတ္မသြားဟု သူ စြဲျမဲ ယံုၾကည္ခဲ့သည္။
အိမ္အလုပ္ကို ကူလုပ္ရင္း ရသမွ် စာကို သူ ဖတ္သည္။ အေရးအသား ေကာင္းေစရန္အတြက္ သူ႔ေခတ္က ထင္ရွားေသာ သတင္းစာတစ္ေစာင္ကို စံထားၿပီး အေရးက်င့္သည္။ အကၡရာ သခၤ်ာ၊ ဂဲၾသေမႀတီ၊ ေရေၾကာင္း အတတ္ပညာ၊ သဒၵါ၊ ယုတၱိေဗဒ၊ သဘာ၀သိပၸံ၊ ႐ုပ္ပိုင္းသိပၸံ စသည့္ ပညာရပ္ မ်ားကို မိမိဘာသာ ေလ့လာသည္။ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမန္၊ အီတာလ်ံ၊ စပိန္ႏွင့္ လက္တင္ဘာသာမ်ား ကိုလည္း ကုိယ္တိုင္ဆည္းပူးေလ့လာရင္း ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္ခဲ့သည္။ ပညာရွာမွီးသည့္အလုပ္၊ လက္ေတြ႕ စမ္းသပ္ အသံုးခ်သည့္ အလုပ္တို႔ကို တစ္သက္ပတ္လံုး လုပ္ခဲ့ရာ ေနာင္တြင္ သူ႔တိုင္းျပည္၌ ပညာဗဟု သုတ အႀကီးမားဆ့ုး ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။
သူသည္ မိဘအလုပ္ကို ကူလုပ္ေနရာမွ အသက္ ၁၂ ႏွစ္သားတြင္ အစ္ကိုႀကီးတစ္ဦးျဖစ္သူ ဂ်ိမ္း(စ္)၏ စာပံုႏွိပ္စက္၌ အလုပ္သင္အျဖစ္ ၀င္ေရာက္လုပ္ကုိင္သည္။ ပံုႏွိပ္သမားလုပ္ရင္း သတင္းစာမ်ား တြင္ ေဆာင္းပါးမ်ား ၀င္ေရးရာ သူ႔စာမ်ားကို လူႀကိဳက္မ်ားခဲ့သည္။ အသက္ ၂၄ ႏွစ္တြင္ ပင္ဆီလ္ေဗး နီးယားျပည္ နယ္ ဖီလဒဲလ္ဖီးယားၿမိဳ႕၌ ကုိယ္ပိုင္သတင္းစာ ထုတ္သည္။ Poor Richard’s Almanac အမည္ျဖင့္ အလြန္ထင္ရွားေသာ ျပကၡဒိန္နီတိစာအုပ္မ်ားကို သူ႔အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ ၅၂ ႏွစ္အရြယ္ အထိ ႏွစ္စဥ္ ထုတ္ေ၀သည္။
ဖရန္ကလင္သည္ လူမႈေရး ႏိုင္ငံေရးမ်ားတြင္ လြန္စြာ စိတ္၀င္စားခဲ့ေသာ္လည္း ရာထူးအာဏာ ရရွိေအာင္ကား ႀကိဳးစားေလ့ မရွိခဲ့။ သူ႔တိုင္းျပည္ အက်ိဳးရွိေရး၊ သူ အေျခခ်ရာ ဖီလဒဲလ္ဖီးယားၿမိဳ႕ႀကီး တိုးတက္စည္ပင္ေရးတို႔အတြက္သာ မျပတ္အားထုတ္သည္။
အသင္း၀င္ေၾကး လစဥ္ေၾကးတို႔ျဖင့္ ရပ္တည္သည့္ ကမၻာ႔ ပထမဆံုးေသာ စာၾကည့္တုိက္ကို ၁၇၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ဖီလဒဲလ္ဖီးယား၌ သူ ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ျပည္နယ္၏ ပထမဆံုးေသာ ျပည္သူ႔ေဆး႐ံုႏွင့္ ပထမဆံုး တကၠသိုလ္တို႔ကိုလည္း သူပင္ ဦးေဆာင္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့သည္။ မီးေဘးႀကီး မၾကာခဏ သင့္ခဲ့သည့္ ဖီလဒဲလ္ဖီးယားအတြက္ မီးသတ္တပ္ဖြဲ႕တစ္ခု ဖြဲ႕စည္းသည္။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားထိေရာက္စြာ
ႏွိမ္နင္း ကာကြယ္ႏိုင္ရန္အတြက္ ရဲတပ္ဖြဲ႕ကို ျပဳျပင္ဖြဲ႕စည္းသည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားစြာ ကိုလည္း ၾကံစည္ႀကိဳးပမ္း
ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာ ဖီလဒဲလ္ဖီယားသည္ ထိုစဥ္က ရွိသည့္ အေမရိကန္ျပည္နယ္ ၁၃ ခု
အတြင္း ေခတ္မီတိုးတက္ဆံုးၿမိဳ႕ ျဖစ္ခဲ့သည္။
မ်ားျပားလွစြာေသာ လုပ္ငန္းနယ္ပယ္တို႔တြင္ သူ တီထြင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ လုပ္ငန္းငယ္ေပါင္း ေျမာက္ျမား စြာ ရွိသည့္အနက္ ဦးေႏွာက္ျဖည့္တင္းေရးသမားတို႔အတြက္ ပို၍ စိတ္၀င္စားဖြယ္ျဖစ္မည့္ အရာတစ္ခုကို ေရြးထုတ္ ေဖာ္ျပလုိသည္။
မ်ားျပားလွစြာေသာ လုပ္ငန္းနယ္ပယ္တို႔တြင္ သူ တီထြင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ လုပ္ငန္းငယ္ေပါင္း ေျမာက္ျမား စြာ ရွိသည့္အနက္ ဦးေႏွာက္ျဖည့္တင္းေရးသမားတို႔အတြက္ ပို၍ စိတ္၀င္စားဖြယ္ျဖစ္မည့္ အရာတစ္ခုကို ေရြးထုတ္ ေဖာ္ျပလုိသည္။
၁၇၂၈
ခုႏွစ္၊ သူ႔အသက္ ၂၂ ႏွစ္တြင္ ဖရန္ကလင္သည္ သူ႔အသိ မိတ္ေဆြမ်ားထဲမွ
ဉာဏ္အထက္ျမက္ဆံုး ပုဂၢိဳလ္အခ်ိဳ႕ကို စု႐ံုးကာ ဂ်န္တို (Junto) အမည္ရွိ
အသင္းတစ္ခုကို ဖြဲ႕စည္းသည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အသင္း သားအားလံုး
ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ စုေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကရန္ျဖစ္ၿပီး Junto ၏
အဓိပၸာယ္မွာ လည္း အက်ိဳးတူလူစု ဟူ၍ပင္ ျဖစ္သည္။
ဂ်န္တိုအသင္းသားမ်ား တစ္ပတ္တစ္ႀကိမ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေတြ႕ဆံုၾကကာ ကိုယ္က်င့္တရား ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ သဘာ၀သိပၸံ၊ စသည့္ ဘာသာရပ္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ႏွစ္သက္ရာ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုစီကို အသင္းသားတစ္ဦးခ်င္းက အလွည့္က် တင္ကာ ၎ကို ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြးၾကသည္။ သံုးလတစ္ႀကိမ္ အသင္း သားတစ္ဦးစီသည္ မိမိႏွစ္သက္ရာ အေၾကာင္းရပ္တစ္ခုခုႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာတမ္း တစ္ေစာင္စီ ေရး တင္ ရသည္။ စည္းေ၀းပြဲမ်ားတြင္ အသင္းသားမ်ား အႀကိတ္အနယ္ ေဆြးေႏြးၾက ျငင္းခံုေ၀ဖန္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ျငင္းခံုမႈသည္ အႏုိင္ရလိုမႈသက္သက္ သို႔မဟုတ္ ျငင္းရလွ်င္ၿပီးေရာ ဟူေသာသေဘာသက္ သက္ျဖင့္ မဟုတ္ဘဲ၊ စူးစမ္းရွာေဖြာလိုေသာ ဆႏၵ၊ အမွန္တရားကို ေဖာ္ထုတ္သိျမင္လိုေသာ ရည္ရြယ္ ခ်က္တို႔ျဖင့္ ျငင္းခံုျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္ရမည္ဟူ၍ စည္းကမ္း သတ္မွတ္ထားကာ ၎အတိုင္း ျဖစ္ေအာင္လည္း ၀ိုင္း၀န္း ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသည္။
ေဆြးေႏြးျငင္းခံုၾကရာ၌ က်မ္းဂန္ အေထာက္အထားမ်ားလည္း အျမဲ ကိုးကား တင္ျပရေလ့ရွိရာ ေနာက္ တြင္ ယင္းကိစၥ ပို၍ အဆင္ေျပေစရန္အတြက္ ၎တို႔ အျမဲ စည္းေ၀းရာအခန္းတြင္ ၎တို႔ တစ္ဦးခ်င္းပိုင္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကို စုေ၀းထားရွိျခင္းျဖင့္ စာၾကည့္တုိက္တစ္ခု စတင္မိခဲ့သည္။ ၎စာၾကည့္တုိက္သည္ ေနာင္ျဖစ္လာမည့္ ဖီလဒဲလ္ဖီးယား စာၾကည့္တုိက္ႀကီး၏ ေရွ႕ေျပး ျဖစ္ခဲ့သည္။
ဂ်န္တိုအသင္းသားမ်ား စုေပါင္းေလ့လာၾက၊ ညႇိႏိႈင္းေဆြးေႏြးၾကသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကား အမ်ိဳးေပါင္း စံုခဲ့သည္။ အသင္းသားမ်ားအတြက္ ဖရန္ကလင္ ေရးသားျဖန္႔ေ၀ခဲ့ေသာ ေမးခြန္း ၂၄ ခုပါ ေဆြးေႏြးရန္ အေၾကာင္းအခ်က္ လမ္းညႊန္စာကို ၾကည့္လွ်င္ သူတို႔ စိတ္၀င္စားခဲ့သည့္ ဘာသာရပ္ နယ္ပယ္က်ယ္၀န္းလွ ပံုကို သိျမင္ႏုိင္သည္။
ေမးခြန္းနမူနာတခ်ိဳ႕ကို ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပရလွ်င္
ဂ်န္တိုအသင္းသားမ်ား တစ္ပတ္တစ္ႀကိမ္ ေသာၾကာေန႔တုိင္း ေတြ႕ဆံုၾကကာ ကိုယ္က်င့္တရား ၊ ႏိုင္ငံေရး၊ သဘာ၀သိပၸံ၊ စသည့္ ဘာသာရပ္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ႏွစ္သက္ရာ ေခါင္းစဥ္တစ္ခုစီကို အသင္းသားတစ္ဦးခ်င္းက အလွည့္က် တင္ကာ ၎ကို ၀ိုင္း၀န္းေဆြးေႏြးၾကသည္။ သံုးလတစ္ႀကိမ္ အသင္း သားတစ္ဦးစီသည္ မိမိႏွစ္သက္ရာ အေၾကာင္းရပ္တစ္ခုခုႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စာတမ္း တစ္ေစာင္စီ ေရး တင္ ရသည္။ စည္းေ၀းပြဲမ်ားတြင္ အသင္းသားမ်ား အႀကိတ္အနယ္ ေဆြးေႏြးၾက ျငင္းခံုေ၀ဖန္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ျငင္းခံုမႈသည္ အႏုိင္ရလိုမႈသက္သက္ သို႔မဟုတ္ ျငင္းရလွ်င္ၿပီးေရာ ဟူေသာသေဘာသက္ သက္ျဖင့္ မဟုတ္ဘဲ၊ စူးစမ္းရွာေဖြာလိုေသာ ဆႏၵ၊ အမွန္တရားကို ေဖာ္ထုတ္သိျမင္လိုေသာ ရည္ရြယ္ ခ်က္တို႔ျဖင့္ ျငင္းခံုျခင္းမ်ိဳးသာ ျဖစ္ရမည္ဟူ၍ စည္းကမ္း သတ္မွတ္ထားကာ ၎အတိုင္း ျဖစ္ေအာင္လည္း ၀ိုင္း၀န္း ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသည္။
ေဆြးေႏြးျငင္းခံုၾကရာ၌ က်မ္းဂန္ အေထာက္အထားမ်ားလည္း အျမဲ ကိုးကား တင္ျပရေလ့ရွိရာ ေနာက္ တြင္ ယင္းကိစၥ ပို၍ အဆင္ေျပေစရန္အတြက္ ၎တို႔ အျမဲ စည္းေ၀းရာအခန္းတြင္ ၎တို႔ တစ္ဦးခ်င္းပိုင္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကို စုေ၀းထားရွိျခင္းျဖင့္ စာၾကည့္တုိက္တစ္ခု စတင္မိခဲ့သည္။ ၎စာၾကည့္တုိက္သည္ ေနာင္ျဖစ္လာမည့္ ဖီလဒဲလ္ဖီးယား စာၾကည့္တုိက္ႀကီး၏ ေရွ႕ေျပး ျဖစ္ခဲ့သည္။
ဂ်န္တိုအသင္းသားမ်ား စုေပါင္းေလ့လာၾက၊ ညႇိႏိႈင္းေဆြးေႏြးၾကသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကား အမ်ိဳးေပါင္း စံုခဲ့သည္။ အသင္းသားမ်ားအတြက္ ဖရန္ကလင္ ေရးသားျဖန္႔ေ၀ခဲ့ေသာ ေမးခြန္း ၂၄ ခုပါ ေဆြးေႏြးရန္ အေၾကာင္းအခ်က္ လမ္းညႊန္စာကို ၾကည့္လွ်င္ သူတို႔ စိတ္၀င္စားခဲ့သည့္ ဘာသာရပ္ နယ္ပယ္က်ယ္၀န္းလွ ပံုကို သိျမင္ႏုိင္သည္။
ေမးခြန္းနမူနာတခ်ိဳ႕ကို ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပရလွ်င္
• သင္ေနာက္ဆံုးဖတ္ခဲ့သည့္ စာအုပ္ (အထူးသျဖင့္ သမုိင္း၊ က်င့္၀တ္၊ ကဗ်ာ၊ ေဆး၀ါး၊ ခရီးသြား၊ စက္မႈႏွင့္ အျခားဗဟုသုတဆုိင္ရာ) မ်ားထဲမွ ထူးထူးျခားျခား မွတ္သားေလာက္စရာ သို႔မဟုတ္ ဂ်န္တို အသင္းသားမ်ားအတြက္ စိတ္၀င္စားစရာ ဘာေတြရွိပါသနည္း။
• သင္ သိကၽြမ္းသူမ်ားထဲတြင္ မ်ားမၾကာမီက စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မေအာင္မျမင္ျဖစ္သြားသူ တစ္စံု တစ္ေယာက္ ရွိပါသလား။ အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ လုပ္ငန္းပ်က္ရသည္ဟု သင္ ၾကားသိပါသနည္း။
• မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္ တစ္စံုတစ္ေယာက္ လုပ္ငန္း ေအာင္ျမင္ႀကီးပြားသည့္အေၾကာင္း သင္ ၾကားသိပါ သနည္း ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္သည္ဟု သိရပါသနည္း။
• ေလးစားခ်ီးက်ဴးဖြယ္၊ အတုယူဖြယ္ လုပ္ရပ္တစ္ခု မၾကာမီက ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦး တစ္ေယာက္ အေၾကာင္း သင္ ၾကားသိထားပါသလား။ သို႔မဟုတ္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သတိျပဳစရာ သင္ခန္းစာ ယူစရာ အမွားတစ္ခုခု မၾကာမီက က်ဴးလြန္ခဲ့သူ တစ္ဦးဦးအေၾကာင္း သင္ ၾကားသိထားပါသလား။
• အေသာက္အစား မဆင္ျခင္ျခင္း၊ အလိုဆႏၵကို ထိန္းခ်ဳပ္မႈ မျပဳျခင္း၊ စသည့္ မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္ မ်ား၊ အသိဉာဏ္အဆင္ျခင္ နည္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ စိတ္မခ်မ္းေျမ့ဖြယ္ ျဖစ္ရပ္တစ္စံုတစ္ရာသင္ ေတြ႕ မိ ၾကားမိပါသလား။
• သင့္အသိအကၽြမ္းထဲမွ မၾကာမီက မက်န္းမာသူ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရသူမ်ား ရွိပါသလား။ ရွိပါက မည္သို႔ကုသေၾကာင္း၊ မည္သည့္ေဆး၀ါးမ်ား သံုးစြဲေၾကာင္းႏွင့္ ယင္းေဆး၀ါးကုသမႈတို႔၏ အက်ိဳးအျပစ္ မ်ားအေၾကာင္း သင္ ၾကားသိခဲ့ရပါသလား။
• ဂ်န္တိုအေနႏွင့္ လူသားတစ္ရပ္လံုးအတြက္ ျဖစ္ေစ၊ တိုင္းျပည္အတြက္ ျဖစ္ေစ၊ မိတ္ေဆြမ်ားအတြက္ ျဖစ္ေစ၊ မိမိတို႔ အသင္းသားမ်ား ကုိယ္တိုင္အတြက္ ျဖစ္ေစ၊ အက်ိဳးျပဳႏုိင္မည့္ မည္သည့္လုပ္ရပ္ တစ္ခု ေလာေလာဆယ္ သင္ စဥ္းစားမိပါသလဲ။
• ၿပီးခဲ့သည့္ အစည္းအေ၀းေနာက္ပိုင္းရက္မ်ားအတြင္း ၿမိဳ႕သို႔ အသစ္ေရာက္ရွိလာသည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအနက္ အားေပးကူညီထုိက္သူ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ သင္ သိရွိထားပါသလား။ သူ၏ စိတ္ဓာတ္စ႐ိုက္၊ သူ၏ ေကာင္းကြက္ ဆုိးကြက္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ သင္ အကဲခတ္မိ ၾကားသိမိသည္မ်ား ရွိပါသလား။ ဂ်န္တို အေနႏွင့္ ထိုသူ႔အတြက္ အက်ိဳးေဆာင္ႏိုင္ အားေပးႏုိင္သည့္ အေနအထားရွိသည္ဟု သင္ ထင္ျမင္ပါ သလား။
• သင့္တုိင္းျပည္၏ ဥပေဒမ်ားထဲတြင္ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္သို႔ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ရန္ တင္ျပသင့္သည့္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာ သင္ ေတြ႕ရွိထားပါသလား။ ရွိသင့္ ရွိထုိက္သည့္ အျခား မည္သည့္ဥပေဒမ်ိဳး လိုအပ္ေနသည္ဟု သင္ ထင္ျမင္ပါသနည္း။
• မၾကာမီ ကာလအတြင္း တစ္စံုတစ္ေယာက္ေသာ သူက သင့္ဂုဏ္သိကၡာကို ထိပါးျခင္းမ်ိဳး ရွိခဲ့ပါသလား။ ဂ်န္တိုအေနႏွင့္ မည္သို႔ ကာကြယ္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏုိင္ပါသနည္း။
• တစ္စံုတစ္ေယာက္ေသာသူႏွင့္ ရင္းႏွီးသိကၽြမ္းခြင့္ ရရန္အတြက္ ဂ်န္တိုအေနႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ အသင္းသား တစ္ဦးဦးက ျဖစ္ေစ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးမႈမ်ိဳး သင္ အလိုရွိပါသလား။
• သင္ ရင္ဆုိင္ေနရသည့္ အေရးကိစၥတစ္ခုခုအတြက္ ဂ်န္တို၏ အၾကံဉာဏ္ကို လိုလားေနပါသလား။
လမ္းညႊန္ေမးခြန္းမ်ားကို အကဲခတ္ၾကည့္လွ်င္ ဂ်န္တိုသည္ စာအုပ္ထဲက အသိကို လက္ေတြ႕ဘ၀ထဲ၌ အထိေရာက္ဆံုး အသံုးခ်သူမ်ား၏ အသင္းအဖြဲ႕တစ္ခု ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရမည္ ျဖစ္၏ ။ ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္ေရာ သူ႔မိတ္ေဆြမ်ားပါ ဂ်န္တိုမွ အက်ိဳးေက်းဇူးႀကီးစြာ ရရွိခဲ့ၾကသည္။ ဒႆန၊ က်င့္၀တ္ေဗဒႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးဘာသာရပ္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ဂ်န္တိုသည္ သူတို႔နယ္ပယ္တစ္ခြင္၌ အေကာင္းဆံုး ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း ျဖစ္သည္ဟု ဖရန္ကလင္က ဆိုခဲ့သည္။
ဦးေႏွာက္တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရန္ စိတ္အားထက္သန္သူ ကနဦးအဖြဲ႕၀င္ ၁၂ ဦးႏွင့္ စတင္ခဲ့သည့္ ဂ်န္တို သည္ အသင္းသားမ်ားကုိယ္တုိင္ နည္းတူ တစ္စထက္ တစ္စ ႀကီးထြားတုိးတက္ခဲ့ရာ စဖြဲ႕သည္ မွ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္အၾကာ ၁၇၆၉ ခုႏွစ္ ေရာက္ေသာအခါ၌ အေမရိကန္ ေတြးေခၚေျမာ္ျမင္ေရး အသင္းႀကီး (American Philosophical Society) ဟူ၍ ျဖစ္လာၿပီး ထိုအခ်ိန္၌ တုိင္းျပည္တြင္ အလြန္ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားေနၿပီျဖစ္ေသာ ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္ကုိယ္တုိင္ပင္ အသင္းႀကီး၏ ပထမဆံုးဥကၠဌ အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ရေပသည္။
ေဖျမင့္
